Organizowane od 1990 roku „Bukowińskie Spotkania” to jedyny w Polsce międzynarodowy festiwal folklorystyczny prezentujący kulturę ludową regionu leżącego poza granicami kraju. Nazwą nawiązuje do Bukowiny, regionu karpackiego na obecnym pograniczu ukraińsko-rumuńskim.

Bukowina to tygiel narodów i wyjątkowa mozaika etniczno-religijna. Przez lata była terenem osadnictwa ludności o różnej proweniencji etnicznej, w tym również polskiej (szczególnie w wieku XIX). Stała się wspólną ojczyzną wielu narodów, położoną na styku różnych „światów”, m.in. „zachodniego” i „wschodniego”, słowiańskiego, romańskiego i germańskiego. Powstała przestrzeń kulturowa i językowa stanowiła swoisty obszar wieloetnicznego pogranicza. Krzyżowały się tu wędrówki i szlaki różnych kultur, religii, wyznań i języków. Kształtowała się wzajemna tolerancja wobec każdej z zamieszkałych narodowości i jej kultury w codziennej rzeczywistości, w której współistniały, rozwijały się i wchodziły w kontakty elementy różnych tradycji, obyczajów, zwyczajów, w tym i języka. Swobodny napływ osiedleńców na Bukowinę oraz późniejsze migracje wewnątrz kraju spowodowały, że do dzisiaj z trudem można odnaleźć miejscowość jednorodną pod względem etnicznym, religijnym i językowym.

Wyznania mieszkańców Bukowiny nie nakładają się w sposób prosty na podział etniczny, jeszcze bardziej różnicując i tak już skomplikowane zróżnicowanie wewnątrz regionalne. Największą liczbę stanowią przedstawiciele prawosławia. Są także katolicy rzymscy, grekokatolicy, izraelici, ewangelicy (luteranie i kalwini) oraz starowiercy rosyjscy (popowcy i bezpopowcy).

Wśród kilku większych (Rumuni, Ukraińcy, Żydzi, Niemcy) i mniejszych (Węgrzy, Rosjanie-Starowiercy, Ormianie, Słowacy, Romowie) grup etnicznych żyła i - w znacznie uszczuplonej liczbie - żyje tam nadal grupa polska, licząca krótko przed II wojna światową, w okresie największego rozkwitu, ponad 36 tysięcy członków, tj. ok. 4,5% ogółu populacji. Skąpa liczebnie grupa polska była rozproszona w prawie 250 miejscowościach. Do czasu podziału Bukowiny w 1944 roku, Polacy wnieśli niemały wkład w rozwój gospodarczy i kulturalny kraju. W jego stolicy, Czerniowcach, gdzie na przełomie XIX i XX wieku stanowili niemal 20% mieszkańców miasta, Polak Antoni Kochanowski pełnił aż 27 lat funkcję burmistrza, zyskując trwałe miejsce w historii całego regionu.

Z powodów polityczno-ideologicznych oraz w wędrówce „za chlebem” po 1918 roku, a szczególnie podczas i po II wojnie światowej wyjechało stąd wielu przedstawicieli nierumuńskiej i nieukraińskiej narodowości, kierując się ku swym ojczyznom ideologicznym. Migracje z Bukowiny zawierają w sobie zarówno elementy typu push jak i pull, co wiąże się ze złożonym charakterem migracji (charakteryzuje ją zarówno cecha konserwacji, jak i innowacji). Bukowinę opuścili Węgrzy i Niemcy oraz ok. 2/3 Polaków. Wojna straszliwie zdziesiątkowała bukowińskich Żydów. Nie bez wstrząsów potoczyło się też życie na Bukowinie.

W latach 1945-1947 większość bukowińskich Polaków podzieliła losy przesiedleńców i uciekinierów z byłych polskich kresów wschodnich i znalazła się w Polsce, rozrzucona na rozległej przestrzeni ziem zachodnich i północnych. Kilkanaście rodzin Polaków z Bukowiny Północnej trafiło do Jastrowia, miasteczka położonego 30 km na północ od Piły, gdzie w 1986 roku powstali „Jastrowiacy”, zespół folklorystyczny kultywujący bukowińskie tradycje. Jego działalność w połączeniu z opieką merytoryczną i organizacyjną, systematyczna współpraca z polskimi Bukowińczykami w kraju i na Bukowinie oraz ich dawnymi i obecnymi sąsiadami - Rumunami, Ukraińcami, Żydami, Niemcami, Węgrami, Słowakami, Ormianami, Rosjanami i Cyganami - stały się podwaliną dla organizacji „Bukowińskich Spotkań”.

Około 9 tysięcy Polaków żyje dziś w karpackiej ojczyźnie - głównie w górskich wioskach Bukowiny Południowej (Rumunia) i przygranicznego pasa podgórskiego oraz w większych miastach regionu na Ukrainie.

Wielokulturowa bukowińska przestrzeń w historycznym ujęciu odeszła do przeszłości. W latach 40. XX wieku, wtargnął na Bukowinę system, który zachwiał jej jedność niszcząc gospodarkę, kulturę, normy życia społecznego. W powojennym okresie konfrontacji tradycji i tożsamości w nowych realiach Europy Wschodniej, mieszkańcy Bukowiny i jej wychodźcy nie poddawali się polityce wynarodowienia, społecznego i politycznego wykluczenia i kształtowania „homo sovieticus”.

Jednak pomimo znacznego odpływu ludności ,Bukowina nadal stanowi mozaikę etniczną. Obok Rumunów i Ukraińców żyją tam Polacy, Niemcy i przedstawiciele innych grup etnicznych, które od ponad stu lat zajmują te tereny. W ostatnich latach mieszkańcy Bukowiny odbudowują swe bogate przed laty życie społeczno-kulturalne, które w drugiej połowie XX wieku, na skutek okoliczności politycznych, praktycznie zanikło.

Bukowińczyków spotkać można dziś w Polsce (województwa dolnośląskie, lubuskie i wielopolskie, gdzie po 1945 roku 19 rodzin bukowińskich Polaków przesiedliło się do Jastrowia), w Niemczech, na Węgrzech i Słowacji, w Bośni, Serbii, Brazylii, USA i Kanadzie. Utrzymują oni ze sobą częste kontakty powołując do życia zespoły artystyczne, instytuty i organizacje pomocowe. Instytucje te dążą do kontaktów ponadnarodowych tak z mieszkańcami Bukowiny, jak i z Bukowińczykami rozsianymi po całym świecie. Możliwością ponadnarodowych spotkań jest właśnie Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Bukowińskie Spotkania”.

*

Idea widzenia Bukowiny jako jednego zwartego, wielonarodowościowego tworu budowanego przez wszystkie zamieszkujące tam nacje (zarówno w przeszłości jak i obecnie, ze szczególnym uwzględnieniem losu Polaków bukowińskich, rozdzielonych granicami państwowymi i emigracja), stała się w 1987 roku przedmiotem zainteresowań badawczych i organizacyjnych Regionalnego Centrum Kultury w Pile. Podjęte zamierzenia badawcze znalazły wyraz w dwóch formułach organizacyjnych: Międzynarodowym Festiwalu Folklorystycznym „Bukowińskie Spotkania", organizowanych corocznie od 1990 roku oraz międzynarodowych, naukowych konferencjach bukowinoznawczych – od 1991 roku, w cyklu pięcioletnim, które w 2009 roku przyjęły nazwę Bukowińskie Spotkania Naukowe.

Historia festiwalu sięga 1990 roku, a jego pierwszymi uczestnikami było siedem zespołów z bukowińskim rodowodem z Polski oraz dwa z Bukowiny – polonijny z Pojany Mikuli w Rumunii i ukraiński z Czerniowiec. W latach 1991-1998 dzięki systematycznemu powiększaniu grona uczestników, impreza stała się międzynarodową areną prezentacji kultury ludowej wszystkich grup etnicznych historycznej Bukowiny, ich dorocznym świętem.

W roku 1999 festiwal rozszerzono o edycje rumuńską (Câmpulung Moldovenesc) i ukraińską (Czerniowce), w 2000 roku do projektu dołączyli bukowińscy Węgrzy (Bonyhád). W 2003 roku festiwal zrealizowano aż w sześciu krajach – poza Polską, Rumunią, Węgrami i Ukrainą, „Spotkania” odbyły się w Niemczech (Monachium, Augsburg) i na Słowacji (Skalité). Od 2008 do 2014 roku piątą areną festiwalu były Turcianske Teplice na Słowacji. Z kolei w latach 2014-2016 roku odbywał się także w Republice Mołdawii (Kiszyniów). W 2015 roku zainaugurowano „Bukowińskie Spotkania” w Dzierżoniowie. W sierpniu 2017 roku - koncertem zespołu polonijnego „Echo Prutu” i ukraińskiego „Dżereła” z Czerniowiec oraz dwóch bukowińskich zespołów z Polski - zainaugurowano „Bukowińskie Spotkania” w Lubaniu, który od 2018 roku jest czwartym miastem organizującym festiwal w Polsce.

Od początku projekt opiera się na trzech równoważnych założeniach: popularyzacji, ochronie i dokumentowaniu bogactwa bukowińskiej kultury ludowej w jej wielonarodowym aspekcie; wpisaniu bukowińskiej szkoły współżycia różnych narodów w europejski system wartości zwiększających poszanowanie dla odmienności kulturowej i kompetencji w komunikacji międzykulturowej, utrwalaniu różnych tożsamości narodowych i przekonań kulturowych, w budowanie społeczeństwa obywatelskiego; wspieraniu działalności kulturalnej Polonii, promocji kultury polskiej w regionie i bukowińskiej Polonii w Polsce oraz pomocy merytorycznej i organizacyjnej umożliwiającej zachowanie polskich tradycji na Bukowinie, utrzymaniu systematycznych więzi bukowińskiej Polonii z Polską. Ideą festiwalu jest pielęgnowanie i eksponowanie integralnych, ogólnobukowińskich wartości, własnej tożsamości kulturowej, pokazanie, że grupy narodowościowe splecione wspólnymi losami historycznymi mogą ze sobą harmonijnie współżyć na określonym terytorium, a rozdzielone - pragną to dawne współżycie odnowić i ocalić od zapomnienia.

Festiwal ma wymiar edukacyjny i promocyjny, jest świętem folkloru i ludzi manifestujących szacunek do odmienności kultur i ich tradycji. We współczesnym obrazie kultury przeważa pogląd, że folklor, a tym samym festiwale folklorystyczne, to wartości w skali regionalnej. „Bukowińskie Spotkania” dobra te oraz ich obieg przenoszą z lokalnego kręgu w nową, szerszą przestrzeń. Naczelną dewizą jest maksymalna dostępność zarówno w wymiarze lokalnym (liczne prezentacje plenerowe w centrach miast, umożliwiające otwartość na inne kultury), jak i w wymiarze krajowym i europejskim (promocja kultur narodowych).

Liczny udział w festiwalu zespołów wielopokoleniowych, grup młodzieżowych i dziecięcych (zespoły pieśni i tańca, folklorystyczne, grupy śpiewacze, obrzędowe i kapele) buduje gwarancję zachowania tradycji regionalnej. Aktywny udział w projekcie dużej grupy ludzi młodych to dowód, że bukowińska kultura nie ma charakteru „skansenowskiego”, lecz jest żywa, zaświadczająca o pokoleniowym przekazie tradycji i perspektywie „Bukowińskich Spotkań”.

Corocznie - od 2003 roku - w festiwalu uczestniczy około 130 zespołów z bukowińskim rodowodem, prawie drugie tyle stanowi „zaplecze” dla kolejnych jego edycji. To ogromna baza, wielkie bogactwo regionu, objęte troską nie tylko przy okazji prezentacji scenicznych, ale i na co dzień. Stąd stała współpraca z animatorami kultury, etnografami i folklorystami z Polski, Ukrainy, Rumunii, Węgier, Słowacji i Serbii

Projekt stał się impulsem do licznych badań historycznych, etnograficznych, etnomuzykologicznych i socjologicznych. Przedstawiciele tych dyscyplin nauki oraz studenci wymienionych kierunków z Polski, Rumunii, Węgier i Ukrainy systematycznie uczestniczą w festiwalu. Efektem ich zainteresowań są referaty oraz prace magisterskie i doktorskie.

Towarzyszące od 1991 roku „Bukowińskim Spotkaniom” międzynarodowe konferencje naukowe realizowane były we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, Wrocławskim, Zielonogórskim, Polską Akademią Nauk i Fundacją Slawistyczną w Warszawie. Stanowią one płaszczyznę interdyscyplinarnego spotkania naukowców z Polski, Ukrainy - w tym polonijnych, z Rumunii i Węgier, a także z innych miejsc, w których „bukowińskość” jest na tyle istotnym aspektem życia społecznego, że stała się przedmiotem dociekań naukowych. Konferencje nie tylko przyczyniły się do lepszego zrozumienia fenomenu Bukowiny, ale i rozpropagowania go. Wyzwoliły też wiele dyskusji, choćby na temat kultur pogranicza z ich własnymi historiami, symbolami i znakami dostępnymi dla wtajemniczonych, nie dla „obcych”.

"Człowiek pogranicza - podkreślono na jednej z konferencji - poddany edukacji międzykulturowej zdoła przekształcić koncepcję: swój-obcy, na: swój-inny, nadając jej neutralny czy pozytywny sens, potraktuje odmienność i inność nie w kategoriach zagrożeń, wrogości czy nienormalności, ale jako coś interesującego, stymulującego oraz oczarowującego, istotnego w rozumieniu człowieka i świata".

Podczas konferencji zaprezentowano wiele referatów poświęconych roli Polski i Polaków w historii Bukowiny. W 2014 roku poddano dyskusji nie tylko fenomen Bukowiny, ale także skupiono się na jednym ze zjawisk społeczno-kulturowych wyrastających z jego tradycji - na festiwalu „Bukowińskie Spotkania”.

Zapotrzebowanie na zorganizowanie popularnonaukowego wydarzenia o tematyce bukowińskiej dostrzeżono podczas Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Bukowińskie Spotkania Naukowe. Inni wśród Swoich” (19–21.06.2014). Bukowiński Festiwal Nauki jest wydarzeniem cyklicznym, realizowanym od 2015 roku. Jego cele to upowszechnianie wiedzy o Bukowinie jako regionie wielokulturowym oraz innych regionach i środowiskach społecznych zróżnicowanych wewnętrznie; promowanie postaw otwartych, nastawionych na dialog i współpracę (przełamywanie poczucia obcości międzykulturowej i międzygeneracyjnej); przełamywanie stereotypów i uprzedzeń wynikających z braku wiedzy o Innych (główny nacisk położony zostanie na etnosy zamieszkujące Europę Środkową).
Organizatorami Bukowińskiego Festiwalu Nauki są Fundacja Slawistyczna, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz Regionalne Centrum Kultury w Pile i Urząd Miasta i Gminy Jastrowie, Urząd Gminy Dzierżoniów, Miasto Lubań.

*

29. Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Bukowińskie Spotkania” realizowany będzie w czterech krajach:
• Polska: Jastrowie, Piła – 20-24. 06. 2018
• Ukraina: Czerniowce – 30. 06-01. 07. 2018
• Węgry: Bonyhád – 27-29. 07. 2018
• Rumunia: Câmpulung Moldovenesc – 03-5. 08. 2018
• Polska: Lubań – 23-24. 08. 2018
• Polska: Dzierżoniów – 25-26. 08. 2018

Na wszystkich arenach tegorocznych „Bukowińskich Spotkań” zaprezentuje się ok. 140 zespołów bukowińskich, w sumie ok. 4700 wykonawców.

W 2018 roku motywem przewodnim „Bukowińskich Spotkań” będzie „Bal w Domu Polskim” - widowisko historyczno-folklorystyczne z udziałem zespołów i publiczności. Projekt nawiązujący do jednej z najbarwniejszych tradycji towarzyskich Polskiego Towarzystwa Bratniej Pomocy, bukowińskiej Polonii. Realizowany on będzie podczas polskich edycji festiwalu (Jastrowie, Piła, Lubań i Dzierżoniów), a także w Czerniowcach na Ukrainie pod tytułem „Bal na ulicy Pańskiej”, w Suczawie w Rumunii jako „Bal rumuński” oraz w Bonyhád na Węgrzech pod hasłem „Bal Seklerski”.

Życzymy Państwu niezwykłych spotkań z uczestnikami tego wyjątkowego europejskiego przedsięwzięcia!