Strategia na rzecz neutralności klimatycznej coraz bliż

Jesteśmy coraz bliżej chwili, kiedy zarząd województwa przyjmie niezwykle ważny dokument, czyli strategię na rzecz neutralności klimatycznej. Będzie to fundament do kompleksowej transformacji energetycznej we wszystkich sektorach gospodarki nakierowanej na neutralność klimatyczną w 2040 roku, tzn. dziesięć lat przed realizacją tego celu na poziomie unijnym.

Wielkopolska walczy z zanieczyszczeniami powietrza. Powstaje konsorcjum i strategia na rzecz neutralności klimatycznej. Liderem jest Agencja Rozwoju Regionalnego w Koninie, ale w projekt angażują się również Piła, Wągrowiec, Nowy Tomyśl, Pleszew i powiat poznański. Zarząd województwa przyjmie strategię do marca przyszłego roku.

Mając na względzie proces sprawiedliwej transformacji we wschodniej Wielkopolsce, koordynowany z poziomu województwa wielkopolskiego oraz Agencji Rozwoju Regionalnego w Koninie (ARR), w lipcu 2020 roku władze lokalne postanowiły podjąć ambitniejsze kroki. Kluczowym dokumentem (który niedługo zostanie ukończony) jest Regionalna strategia na rzecz neutralności klimatycznej wschodniej Wielkopolski (RSCN), która będzie stanowiła fundament do kompleksowej transformacji energetycznej we wszystkich sektorach gospodarki nakierowanej na neutralność klimatyczną w 2040 roku, tzn. dziesięć lat przed realizacją tego celu na poziomie unijnym.

- W 2018 r. wschodnia Wielkopolska dołączyła do platformy UE dla regionów górniczych w okresie transformacji (EU Coal Regions in Transition Platform - CRiT). Będzie to pierwszy z sześciu regionów węglowych w Polsce, jaki przygotuje, podda konsultacjom i opublikuje Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji - mówi Maciej Sytek, prezes Agencji Rozwoju Regionalnego w Koninie.

Samorząd województwa wielkopolskiego to pierwsza jednostka władz regionalnych w Polsce stawiająca sobie jasny cel osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2040 roku, tzn. dziesięć lat przed realizacją tego celu na poziomie unijnym oraz wcześniej niż rząd centralny (2050 roku lub później). Pełne brzmienie RSCN będzie przyjęte przez zarząd województwa wielkopolskiego do marca 2021 roku, tzn. przed złożeniem pełnego wniosku LIFE IP. Na początku października zarząd województwa wielkopolskiego przyjął założenia do RSCN, które dołączył do koncepcji. Celem RSCN jest bezpośrednie wdrożenie priorytetów określonych przez Europejski Zielony Ład poprzez stopniowe wycofanie węgla przed 2030 rokiem (w celu spełnienia postanowień Porozumienia paryskiego), a także ograniczenie emisji z innych sektorów z myślą o osiągnięciu neutralności klimatycznej na poziomie NUTS-3 do 2040 roku. - Będzie to możliwe dzięki wykorzystaniu 350 milionów euro z „Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji” oraz 1,5 mld euro z innych źródeł publicznych, w tym z ogólnokrajowego Programu Czyste Powietrze, którego celem jest ograniczenie zarówno gazów cieplarnianych, jak i niskiej emisji - mówi Jacek Bogusławski, członek zarządu województwa wielkopolskiego.

Dzięki wsparciu z programu LIFE IP środki finansowe dla wschodniej Wielkopolski z „Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji” oraz innych publicznych i prywatnych źródeł będą nie tylko pomagać w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych w regionie, lecz także w rozwiązywaniu problemów niskiej emisji oraz problemów społecznych, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że po zakończeniu wydobycia i spalaniu węgla „nikt nie zostanie pozostawiony sam sobie” (w tym także zajęcie się problemem ubóstwa energetycznego).

Program LIFE IP LIFE AFTER COAL (życie po węglu) będzie realizowany na wszystkich poziomach - regionalnym (powiaty i gminy), międzyregionalnym (przy współpracy z innymi regionami węglowymi w Polsce), krajowym (przy współpracy z Ministerstwem Klimatu) i międzynarodowym.

Deklaracje udziału zebrane zostały ze wszystkich siedmiu powiatów podregionu konińskiego (z wyjątkiem powiatu gnieźnieńskiego - do dodania do pełnego wniosku) oraz z 17 gmin (więcej zostanie uwzględnione później).

- Program LIFE IP 2020 to jednak nie tylko subregion koniński, czyli wschodnia Wielkopolska. Do konsorcjum dołączyły bowiem cztery gminy (miasta) i jeden powiat (poznański) z innych części Wielkopolski, które zmagają się z poważnym problemem zanieczyszczenia powietrza spowodowanym indywidualnymi systemami ogrzewania oraz transportem drogowym. To Pleszew, Nowy Tomyśl, Wągrowiec i Piła, a część z nich znajduje się na liście WHO najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie - mówi Jacek Bogusławski, członek zarządu województwa wielkopolskiego.

Planowane jest uwzględnienie innych regionów węglowych w Polsce w celu udzielenia im wsparcia w sprawiedliwej transformacji i ułatwieniu im wnioskowania o finansowanie w ramach „Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji”. Pierwsza deklaracja i działania nakierowane na czerpanie wiedzy ze Wschodniej Wielkopolski zostały już zrealizowane (Bełchatów wraz województwem małopolskim, będącym największym emitentem CO2 w Europie). Celem województwa wielkopolskiego jest ujęcie w pełnym wniosku co najmniej dwóch regionów węglowych (władze regionalne), jako współbeneficjentów, tak aby wyposażyć je w odpowiednie środki wymagane do ustanowienia inkluzyjnego mechanizmu zarządzania potrzebnego do sprawiedliwej transformacji. Zgodnie z alokacją środków z Funduszu i Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji zaprezentowaną przez Komisję Europejską w styczniu 2020 roku (JTF Allocation Table) oraz później przez Radę Unii Europejskiej w lipcu 2020 r, Polska może pozyskać 3,5 miliarda euro w postaci grantów. Zgodnie z metodologią Komisji Europejskiej (emisje przemysłowe, miejsca pracy w przemyśle, górnictwie) oraz po uwzględnieniu zainteresowania pozostałych regionów węglowych, województwo wielkopolskie zakłada około 10% udział w alokacji środków krajowych.

- Głównym pozyskanym źródłem finansowym będzie zatem 350 milionów euro z „Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji”, wsparte kwotą 70 milionów euro z Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2021-2028 (w trakcie programowania) oraz z linii finansowania Energia i środowisko (stanowiącej 35% całego budżetu RPO). Zakładamy oczywiście, że tak jak w poprzedniej perspektywie finansowej, udział Wielkopolski wschodniej w budżecie całego województwa oraz wartość budżetu RPO nie ulegną zmianie - mówi Jacek Bogusławski.

Agencja Rozwoju Regionalnego w Koninie, jako lider procesu sprawiedliwej transformacji we wschodniej Wielkopolsce, będzie punktem konsultacyjnym i będzie doradzać potencjalnym beneficjentom „Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji” w zakresie procesu składania wniosków. ARR będzie rozwijać bieżący mechanizm zarządzania utworzony w ramach Wielkopolskiej Doliny Energii wraz z innymi partnerami (organizacje pozarządowe), a także upewniać się, że rekomendacje ekspertów współpracujących z Laboratorium Polityki będą wdrażane i koordynowane razem z jednostkami samorządu terytorialnego.