Szejnfeld na chwałę Staszica

W Senacie RP trwają konsultacje projektu uchwały złożonej przez Senatora Adama Szejnfelda upamiętniającej życie i działalność wybitego Polaka, Pilanina - Stanisława Staszica. Senator Adam Szejnfeld złożył projekt uchwały 9 kwietnia br., lecz zgodnie z procedurami Senatu, Izba Wyższa zajmie się nim obecnie poprzedzając rok 2026, w którym przypada 200. rocznica śmierci Stanisława Staszica.

- Uczczenie postaci Stanisława Staszica jest ważne dla wszystkich w Polsce choć nadanie temu jubileuszowi ogólnopolskiego charakteru ma szczególne znaczenie dla Wielkopolski Północnej, zwłaszcza dla Piły - miasta, w którym Stanisław Staszic urodził się, a którego i ojciec, i dziadek, byli burmistrzami - uważa senator Adam Szejnfeld.

W uzasadnieniu projektu uchwały i wniosku senatora Adama Szejnfelda skierowanego do Małgorzaty Kidawy-Błońskiej i Wysokiej Izby możemy przeczytać:

„Uczczenie postaci Stanisława Staszica ma na celu wyrażenie wdzięczności i szacunku wobec jednej z najbardziej zasłużonych postaci w dziejach Polski, której dorobek intelektualny i społeczny pozostaje żywy i inspirujący także dziś.

Jego działalność na polu nauki, edukacji, gospodarki oraz życia publicznego wyznaczała kierunki nowoczesnego myślenia o państwie i społeczeństwie. Stanisław Staszic był uosobieniem idei służby publicznej - z odwagą i konsekwencją wprowadzał w życie wartości oparte na racjonalizmie, sprawiedliwości społecznej i solidarności międzyludzkiej.

Podejmowane przez niego działania instytucjonalne, reformatorskie i edukacyjne przyczyniły się do budowy nowoczesnego zaplecza intelektualnego i infrastrukturalnego Polski, a jego wizjonerskie spojrzenie na wspólnotę europejską oraz dobro wspólne czyni go myślicielem ponadczasowym.

Uhonorowanie Stanisława Staszica przez Senat RP, to nie tylko gest wobec jego przeszłych zasług, ale także aktualne odniesienie do wartości, które pozostają fundamentem dojrzałego społeczeństwa obywatelskiego: odpowiedzialności, wiedzy, uczciwości, troski o dobro wspólne i wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka.

Uczczenie postaci Stanisława Staszica jest ważne dla wszystkich w Polsce choć nadanie temu jubileuszowi ogólnopolskiego charakteru ma szczególne znaczenie dla Wielkopolski Północnej, zwłaszcza dla Piły - miasta, w którym Stanisław Staszic się urodził, a którego i ojciec, i dziadek, byli burmistrzami. Piła jako rodzinne miasto uczonego, od lat pielęgnuje pamięć o swoim najwybitniejszym obywatelu, stając się jednym z najważniejszych ośrodków w Polsce upamiętniających jego życie i działalność. To właśnie tutaj znajduje się Muzeum Stanisława Staszica - instytucja, która od dekad nie tylko chroni pamiątki związane z postacią Staszica, ale również prowadzi działalność popularyzatorską, edukacyjną i naukową na temat jego dorobku”.

Oto treść projektu uchwały przygotowanej i złożonej do Laski Marszałkowskiej przez senatora Adam Szejnfelda.

UCHWAŁA OKOLICZNOŚCIOWA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
w związku z 200. rocznicą śmierci Stanisława Staszica

W 2026 roku przypada 200. rocznica śmierci Stanisława Staszica – wybitnego polskiego uczonego, działacza społecznego, patrioty i jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego Oświecenia.

Stanisław Staszic urodził się w 1755 roku w Pile, w mieście, w którym i jego ojciec i dziadek byli burmistrzami. Z wykształcenia był duchownym katolickim, jednak swoją działalnością znacznie wykraczał poza ramy kościelne. Był filozofem, przyrodnikiem, geologiem, geografem, tłumaczem, pisarzem politycznym, publicystą, działaczem społecznym i reformatorem. Od początku swojej kariery angażował się w sprawy publiczne, wspierając idee reformy Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Słynne dzieła jego autorstwa, takie jak Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego czy Przestrogi dla Polski, miały ogromny wpływ na debatę polityczną końca XVIII wieku.

Po III rozbiorze Polski Staszic nie zaniechał działalności publicznej – prowadził badania geologiczne, podróżował w celu poznania zasobów naturalnych ziem polskich, a także jako pierwszy znany Polak badał Tatry. Był autorem fundamentalnych dzieł naukowych, m.in. O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski oraz mapy geologicznej Polski i krajów sąsiednich. W uznaniu zasług uznany został za Ojca Geologii Polskiej.

Od 1802 roku związał się z Warszawą, gdzie stał się jedną z czołowych postaci życia naukowego. Kierował pracami Towarzystwa Przyjaciół Nauk, za jego kadencji Towarzystwo uzyskało nową siedzibę – Pałac Staszica, wzniesiony z jego funduszy. Powołał do życia Bibliotekę Towarzystwa oraz Muzeum im. Kopernika. Był współzałożycielem i jednym z twórców Uniwersytetu Warszawskiego.

Po upadku Napoleona i utworzeniu Królestwa Polskiego działał aktywnie na rzecz rozwoju szkolnictwa technicznego i zawodowego – organizował m.in. Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach, Szkołę Cywilnych Inżynierów Dróg i Mostów, Instytut Agronomiczny oraz Szkołę Przygotowawczą do Instytutu Politechnicznego. Pełnił funkcję ministra stanu Królestwa Polskiego, a także kierował departamentem przemysłu i górnictwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Policji. Dzięki jego inicjatywie powstała Dyrekcja Górnicza, uruchomiono hutę w Białogonie oraz otwarto Hutę Aleksander w pobliżu Kielc.

Staszic był nie tylko reformatorem i uczonym, ale także praktykiem nowoczesnych idei gospodarczych. Jako właściciel wsi na Lubelszczyźnie przekazał chłopom ziemię w dziedziczne użytkowanie, zlikwidował pańszczyznę, wprowadził samorząd wiejski i założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie - pierwszą w Polsce formę spółdzielczości wiejskiej. Organizował szkoły, szpitale i biblioteki dla lokalnej ludności.

W latach 1819-1820 wydał dzieło Ród ludzki, w którym przedstawił filozoficzną wizję przyszłości zjednoczonej ludzkości i wspólnoty narodów europejskich. W swoim testamencie cały majątek przekazał na cele społeczne, dobroczynne i naukowe, podpisując go słowami: "chcąc być narodowi użytecznym."

Za swoje zasługi został uhonorowany najwyższymi odznaczeniami Królestwa Polskiego – Orderem Świętego Stanisława i Orderem Orła Białego. Zmarł w 1826 roku w Warszawie. Został pochowany w podziemiach dawnego kościoła Kamedułów na Bielanach.

W 200. rocznicę śmierci Stanisława Staszica - wybitnego uczonego, myśliciela, patrioty i reformatora - Senat Rzeczypospolitej Polskiej wyraża najwyższe uznanie dla jego dorobku i zasług dla Rzeczypospolitej. Stanisław Staszic pozostaje symbolem racjonalizmu, postępu i troski o dobro wspólne – wartości, które nadal powinny inspirować nasze działania.

Uchwała niniejsza podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.