Szlakiem linii, których już nie ma…

Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe dysponowały siecią linii wąskotorowych o długości 256 kilometrów. Do dziś zachowała się tylko jej niewielka część między Białośliwiem, Wysoką i Łobżenicą. Ten materiał to krótka podróż tam, gdzie nie ocalało już prawie nic… 

W Witosławiu linia kolei wąskotorowej stykała się ze szlakiem normalnotorowym Nakło - Chojnice. Tamtejsza stacja PKP obsługiwała w pełnym zakresie ruch osobowy, towarowy i przesyłki ekspresowe, a zarazem była stacją przeładunkową z linii wąskotorowej. System torowy obejmował tor główny przelotowy, tor boczny mijankowy, tor przeładunkowy WKD oraz wyładownię.

Przewozy na 600-milimetrowym odcinku z Łobżenicy do Witosławia ruszyły 15 maja 1895 roku. Zawieszenie ruchu pasażerskiego nastąpiło 1 lipca 1988 roku, a towarowego w roku 1994. Jedenaście lat później linia została ostatecznie zlikwidowana. 

^{Dawny budynek wąskotorówki w Witosławiu}

^{Resztki rozkładu jazdy w Witosławiu}

Dzisiaj w miejscu toru wąskotorowego rosną chaszcze. Dawny budynek stacyjny ciuchci służy za mieszkanie, jest pod ochroną konserwatorską. 

Linią normalnotorową przez Witosław od czasu do czasu przejedzie skład towarowy albo wojskowy. Po przystanku pasażerskim pozostała podniszczona wiata oraz deska ze zdartym rozkładem jazdy ważnym do 25.09.99.

*

W centrum Koronowa jest 400-metrowej długości ulica Wąskotorowa. Zaadaptowany na cele mieszkalne budynek dworcowy z zacierającym się napisem "Koronowo Wąsk." został niedawno rozebrany. Na pustym placu na razie jest dziki parking. Obok, w miejscu zburzonej parowozowni, w 2008 roku oddano do użytku halę widowiskowo-sportową. Zanim to nastąpiło, na chwilę zabłysła szansa na uratowanie ponad stuletniego obiektu - w 2002 roku pojawił się pomysł przeniesienia ciekawej architektonicznie lokomotywowni do Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w bydgoskim Myślęcinku. Szybko od niego odstąpiono z powodu bardzo wysokich kosztów przedsięwzięcia.

^{Stacja PKP Koronowo}

^{Wieża ciśnień na stacji w Koronowie}

Korzystając z okazji pobytu w Koronowie warto zajrzeć na tamtejszy dworzec PKP. Pociągi osobowe kursowały tu do 1993 roku. Nietypowym obiektem jest stacyjna wieża ciśnień, po której pozostał tylko trzon, a część zbiornikowa została rozebrana. Pół kilometra na północ od dworca obejrzeć można most kolejowy na nieczynnej linii Tuchola - Koronowo z 1907 roku. Sama linia została otwarta dwa lata później. Po jej zamknięciu, w latach 2011-2015 co kilka miesięcy uruchamiane były pociągi specjalne. Od 2015 roku Stowarzyszenia Rozwoju Turystyki "Szczęśliwa Dolina" organizuje w Koronowie festyny drezynowe.

*

Zawieszony 18 metrów nad lustrem Brdy most kolejki wąskotorowej w pokoronowskim Okolu to arcydzieło techniki. Długa na 120 metrów przeprawa o stalowej, ażurowej konstrukcji wspartej na murowanych przyczółkach, pozwoliła w maju 1895 roku przewieźć pierwszych pasażerów 25-kilometrową trasą z Bydgoszczy do Koronowa. Bydgoszczanie chętnie jeździli ciuchcią do pobliskich miejscowości wypoczynkowych - Opławca i Smukały. Latem do pociągu doczepiano specjalny wagon do przewożenia kajaków dla ochotników do spłynięcia Brdą.

^{Most w Okolu koło Koronowa}

Ruch pasażerski na szlaku Bydgoszcz - Koronowo zawieszono 1 października 1969 roku, a towarowy w następnym roku. Od tego czasu most pełnił rolę kładki dla mieszkańców Okola i Stopki, skracając drogę pieszym i rowerzystom do Koronowa. Tak było do 2011 roku, kiedy przy zachodnim przyczółku mostu pojawiło się niebezpieczne osuwisko. Unikatowy zabytek udało się uratować dzięki kosztownej renowacji. W 2014 roku uznano ją za jedną z najciekawszych tego typu realizacji w Polsce. Mostem wiedzie obecnie ścieżka pieszo-rowerowa z Gościeradza do Koronowa.

*

W innych miejscach śladów po wąskotorówce jest już niewiele. Budynek z czerwonej cegły w Wierzchucinie Królewskim to dawna stacja. Co najmniej do 1972 roku działała tam parowozownia pomocnicza. W 2011 roku rozebrano kilkadziesiąt metrów zachowanego przed stacją toru. W miejscu parowozowni postawiono sklep rolniczy.

^{Dawna stacja w Wierzchucinie Królewskim}

Na rozwidleniu dróg w Morzewcu stoi tablica z układem ulic wsi, zobrazowana zdjęciem pociągu wąskotorowego. Jedna z nich nosi nazwę Wąskotorowa. Przez kilkadziesiąt lat był to istotny węzeł Bydgoskich Kolei Dojazdowych - w Morzewcu linia rozwidlała się w kierunku Nakład i Koronowa. Swego czasu działał tu nawet przystacyjny bar. Linię pasażerską zamknięto w 1969 roku. Do 1991 roku na odcinku Koronowo - Morzewiec kursowały jeszcze pociągi towarowe.

^{Morzewiec w 1974 roku - fot. Gunnar W. Christensen}

^{Budynki stacyjne w Morzewcu dzisiaj}

Nic już nie pozostało po bardzo widowiskowym skrzyżowaniu 600 mm linii wąskotorowej Nakło-Kasprowo z 1435 mm linią normalnotorową z Nakła do Chojnic. Tory przecinały się na jednym poziomie między Karnowem a Karnówkiem. Przez lata krążyła opowieść (oficjalnie nigdy nie potwierdzona) o wypadku z ofiarami śmiertelnymi, do jakiego miało tu dojść w 1945 albo 1946 roku. Normalnotorowy parowóz jadący tendrem do przodu w kierunku Chojnic zderzył się z wąskotorowym pociągiem zmierzającym do Kasprowa. Dopatrzono się dwóch przyczyn zdarzenia: na WKP czas był liczony według strefy czasowej lokalnej, a na PKP według czasu moskiewskiego, przez co pociągi na skrzyżowaniu się "nie zgrały". Ponadto maszynista ciuchci miał zignorować sygnał na semaforze.

^{Skrzyżowanie w Karnowie w 1985 roku - fot. Piotr Staszewski}

^{Karnowo w 1992 roku - fot. Witold Niedzielski} 
Skrzyżowanie w Karnowie zostało usunięte podczas rozbiórki linii wąskotorowej w połowie lat 90. Całkowicie znikło po remoncie torowiska do Mroczy.

Patrząc dzisiaj na stare zdjęcia trudno oprzeć się podziwowi, jaki w tym miejscu panował kiedyś ruch!