Gminy wiejskie o noweli programu ochrony ludności: niemożliwe racjonalne wydatkowanie środków

Związek Gmin Wiejskich RP negatywnie zaopiniował projekt nowelizacji Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. Według samorządowców „pod presją czasu nie jest możliwe racjonalne wydatkowanie środków z programu”.

W stanowisku przedstawiciele gmin wiejskich zwrócili uwagę, że proponowane zmiany programu nie wyeliminowały zagrożenia związanego z brakiem „możliwości wydatkowania środków przeznaczonych na zadania związane z ochrona ludności i obrona cywilną”.

„Związek Gmin Wiejskich RP opiniuje negatywnie proponowane zmiany nie dlatego, że są one niewłaściwe, ale dlatego, że w obecnej sytuacji pod presją czasu nie jest możliwe racjonalne, zgodnie z zasadami PZP wydatkowanie środków z programu” – wskazał przewodniczący zarządu ZGW RP Stanisław Jastrzębski.

Podkreślił też, że ZGW RP bierze pod uwagę nie tylko dostępność środków uruchomionych w programie, ale również możliwość wykonania nałożonych na samorządy zadań zgodnie z zasadami celowości, oszczędności oraz gospodarności.

Jak zaznaczono w stanowisku zmiany zaproponowane w programie dotyczące m.in. przenoszenia wydatków między obszarami są niewystarczające. Podobnie jak pozostałe propozycje w zakresie: opiniowania inwestycji budowlanych oraz zakupów inwestycyjnych o wartości powyżej 50 tys. zł, możliwości zakupu większej liczby pojazdów bez przekraczania limitów finansowych oraz budowy obiektów magazynowych i miejsc składowania na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej.

„Nie tego oczekiwała strona samorządowa” – podkreślono. 

Jak wskazano w stanowisku, ZGWRP z uwagi na zaawansowanie procesów inwestycyjnych w jednostkach samorządu terytorialnego konieczne jest wprowadzenie zapisów pozwalających na wydatkowanie środków przeznaczonych na rok 2025 również w roku 2026. 

„Zwracamy się także z prośbą o zaproszenie do uzgodnień przedstawicieli MON celem wypracowania razem ze stroną samorządową wspólnych zasad działania. Prosimy również aby Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji traktując poważnie stronę samorządową pokazało na jakim etapie są prace nad nowym rozporządzeniem określającym warunki techniczne dla budowli ochronnych, w tym schronów. Nowe przepisy mają wejść w życie od 1 stycznia 2026 roku” – wskazano w stanowisku.

Zaznaczono także, że aby program był skuteczny musi opierać się na identyfikacji zagrożeń i możliwości ich wystąpienia na danym obszarze. Program powinien też przewidywać takie zestawienia środków zapobiegawczych, aby „w przypadku wystąpienia zagrożenia położone obok siebie JST mogły skutecznie wspólnie razem przeciwdziałać zagrożeniom”. 

Według samorządowców konieczne jest też przygotowanie na odpowiednim poziomie planów ciągłości działania i pod tym kątem wyposażenie gminnych, powiatowych i wojewódzkich magazynów zarządzania kryzysowego. Zdaniem przedstawicieli gmin wiejskich niezbędna jest również budowa łączności i koordynacja uruchamiania miejsc tymczasowego schronienia oraz schronów.

„Rok 2025 wydaje się być rokiem straconym. Wojewodowie nie przeprowadzili wspólnie z JST żadnego z wymienionych wyżej punktów, bardzo często żądając wkładu własnego do zakupów w ramach Programu. Zakupy pomiędzy poszczególnymi JST się dublują, a wojewodowie podważają zasadność zakupu, gminy rozpoczęły procedury przetargowe umieszczając klauzule o możliwości odstąpienia od realizacji zamówienia w przypadku nieuzyskania dofinansowania” – podsumowano.

Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej wprowadzono od 1 stycznia 2025 r. Łączny budżet programu na lata 2025-2026 wynosi 34 mld zł. Chodzi m.in. o przygotowanie obiektów ochrony zbiorowej, ulepszone systemy alarmowania i łączności oraz rozwój obrony cywilnej.

Zgodnie z informacją przekazaną przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach programu ochrony ludności w 2025 r. do samorządów trafi około 5,1 mld zł. Obecnie w całym kraju podpisano już 4,5 tys. umów z jednostkami samorządu terytorialnego na kwotę blisko 3 mld zł.

mr/