Tam były Antoniny na Małym Sybirze

Najdłużej w Antoninach wytrzymała babcia Stanisława, która miała około osiemdziesięciu wiosen, i ze dwadzieścia lat młodszy Aleksy, który mieszkał ze Stanisławą w ostatniej stojącej we wsi chałupinie.

Aleksego ludzie wspominają, że kiedyś chłopak był na schwał, wypić - wypił, ale zawsze elegancki, przyczesany, dopiero potem trochę się opuścił i właśnie wtedy do Stasi na resztę życia przylgnął. I tak sobie żyli w połowie domu, która jeszcze nie runęła, w jednej izbie z wielkim wyrkiem pośrodku, nad którym - otoczony nitkami pękających ścian - wisiał duży, święty obraz.

Stanisława i Aleksy opuścili Antoniny w 1994 roku. Krótko po tym, jak zabrała ich rodzina, oboje pomarli - tak jakby już żyć nie potrafili bez tych łąk i bez tej ich chaty, w której zamiast prądu palili świece, bo tak się jakoś złożyło, że elektryfikacja nigdy do Antonin nie dotarła.

Ledwie ostatnie ludzkie tchnienie uszło znad antonińskich traw, runęła Stanisławy chatynka i nic już po dawnych mieszkańcach nie zostało.

*

Przed Stanisławą i Aleksym w Antoninach dokonali żywota Dreslerowie, którzy po wojnie - w przeciwieństwie do innych Niemców - zdecydowali się nie wyjeżdżać na Zachód, lecz pozostali w swym domku położonym niemal nad samą Notecią. Ich już nie było - pamiętają ludzie - a jeszcze długo biegał po łąkach ich bezdomny pies.

Dreslerowie byli potomkami niemieckich osadników, którzy na początku XIX wieku skolonizowali te tereny, nazywając je Małym Sybirem, i którzy mozolnie przekształcali bagienny teren w uprawne łąki i grunty orne. Polskich rodzin w Antoninach było przed wojną zaledwie kilka. Jednych i drugich dzieliło wiele, łączyło jedno - bieda, więc radzili sobie, jak mogli: domy stawiali na palach (bo podłoże grząskie), a ściany budynków gospodarczych klecili z pęków słomy, wrzosu i gliny (bo tak było oszczędniej).

I wspólnie zmagali się z każdym dniem: łeb w łeb, ramię w ramię.

*

Po wojnie niemieckie gospodarstwa przejęli głównie Zabużacy, którzy sprowadzili się tu nie bacząc na brak prądu, czy na wiosenne roztopy, kiedy po domu można było poruszać się jedynie po kładkach. Żeby było co włożyć do garnka, wydzierali łąkom maleńkie poletka ornej ziemi pod uprawę ziemniaków, ale nawet kiedy im się to udało, zysk nie przychodził łatwo, bo co człowiek zasadził w dzień, dziki wygrzebały nocą.

Co bardziej obrotni dorobili się na sianie i mleku, przede wszystkim jednak na uprawie kapusty, nad którą czuwali pieczołowicie i jak było trzeba, flancowali nawet nocą przy latarce. A później, gdy uzbierali trochę grosza, uciekali stąd czym prędzej. Choćby - jak mawiali miejscowi - „do góry", czyli do Szamocina, Nałęczy, Józefowic.

A przecież - tak powiadali, patrząc na tę płaską jak stół dolinę - gdyby na tych łąkach zaprowadzić odpowiednią kulturę rolną, to stąd pół Polski zaopatrzyliby w mięso!

*

Jako trzeci od końca wyprowadził się Józef Śmiechowski, ostatni antoniński sołtys, który pamiętał jeszcze czasy, gdy we wsi stało pięćdziesiąt sześć domów. Najpiękniejsza była szkoła: na drewnianych palach, murowana, z jedną salą wykładową (gdzie za młodu urządzali wiejski jubel) i z nauczycielskim mieszkaniem z trzema pokojami i kuchnią.

W połowie lat siedemdziesiątych sołectwo zlikwidowano, a pozostałe trzy domy przeszły pod administrowanie sołtysa z Nałęczy. Bo taka była odgórna tendencja, żeby Antoniny powoli kasować.

*

O Antoninach mówiono kiedyś, że to stolica bocianów, bo ich gniazda uwite były przy każdej bez wyjątku zagrodzie. Z biegiem lat i ludzie i ptaki wynieśli się jednak w lepsze strony.

I nawet krzyż, który przez dziesiątki lat stał przy drodze, w końcu ze starości się ukruszył…

*

W 2012 roku  stulecie powstania wsi, w nieistniejących już Antoninach odsłonięto pamiątkowy głaz. Upamiętnienie osady było inicjatywą jej dawnych mieszkańców, dzisiaj zamieszkałych w Polsce i w Niemczech. O symboliczne odsłonięcie obelisku ówczesny burmistrz Szamocina Eugeniusz Kucner poprosił najstarszych żyjących mieszkańców Antonin: Bronisława Troczyńskiego i Güntera Grafa.