Prababcia Ciuchcia świętuje 130 lat!

Wszystko zaczęło się w 1890 roku, kiedy lokalni właściciele ziemscy z terenu powiatu wyrzyskiego zlecili Wschodnioniemieckiemu Towarzystwu Kolejowemu zaprojektowanie i zbudowanie kolejki wąskotorowej.

Wpływ na rozmieszczenie sieci połączeń, oprócz uwarunkowań geograficznych, miał przebieg linii normalnotorowych, z którymi zbudowano stacje łącznikowe w Białośliwiu, Nakle nad Notecią i Witosławiu. Istotna w tym kontekście była również działalność dwóch cukrowni – w Nieżychowie (Zakłady Przemysłowe) i Rudkach koło Nakła.

W 1893 roku 3 Regiment Wojsk Kolejowych z Berlina rozpoczął prace nad układaniem torów i budową stacji. 21 lutego 1895 roku oddano do użytku pierwszą linię z Białośliwia przez Kocik-Młyn, Pobórkę Wielką, Nieżychowo, Jeziorki, Czajcze, Kijaszkowo, Kruszki, Szczerbin do Łobżenicy o długości 29,2 km, z 5-kilometrowym odgałęzieniem z Czajcza do Wysoczki. W tym samym czasie budowana była 14-kilometrowa linia z Łobżenicy do Witosławia - przez Trzeboń, Liszkowo, Fanianowo, Dębno i Izabelę.

W październiku 1895 roku uruchomiono kolejne linie: z Nakła nad Notecią do Trzeciewnicy, z rozgałęzieniami do Olszewki i Dębowa oraz do Suchar, gdzie uzyskano połączenie z budowanymi w tym samym czasie Bydgoskimi Kolejami Powiatowymi). W 1901 roku ukończono budowę odcinka z Olszewki przez Radzicz do Zakładów Przemysłowych. W tym samym roku utworzono połączenie z Kocika-Młyna przez Grabówno, Mościska, Rudną, Stare, Gmurowo, Bądecz do Wysokiej i dalej do Wysoczki, tworząc pętlę z odcinkiem Białośliwie - Czajcze - Wysoczka. W 1905 roku powstała też 2,5-kilometrowa trasa z Białośliwia do portu rzecznego na Noteci.

W sumie w ciągu ośmiu lat pomiędzy Białośliwiem, Łobżenicą a Nakłem powstało 168 kilometrów torów. Sieć wąskotorówki połączyła okoliczne cukrownie, młyny, gorzelnie, cegielnie, zakłady przetwórcze. Inicjatywa miejscowych właścicieli ziemskich, wśród których wiedli prym hrabowie Czapski z Dębna, Komierowski z Nieżychowa i Limburg-Stirum z Łobżenicy, okazała się strzałem w dziesiątkę.

W 1894 roku powiat wyrzyski uzyskał 60-letnią koncesję na użytkowanie kolejki. Samorządowi nie było jednak dane wykorzystać jej do końca - w 1949 roku wąskotorówkę wcielono w struktury PKP. W miarę dobre czasy na wąskich torach trwały do końca lat 70. Potem było już tylko coraz gorzej: zamykano linie, zawieszano ruch pasażerski i towarowy, redukowano zatrudnienie.

W 1993 roku w trasę wyjechały ostatnie pociągi. Z dniem 1 stycznia 1994 roku Dyrektor Generalny PKP zadecydował o całkowitym zaniechaniu przewozów. Nad ciuchcią zawisło widmo fizycznej likwidacji. Nic dziwnego, że w 1995 roku impreza z okazji 100-lecia powstania wąskotorówki bardziej przypominała stypę, niż urodziny.

*

W 2001 roku w celu uratowania majątku kolejki przed degradacją powstało Towarzystwo Wyrzyska Kolejka Powiatowa. Na początku 2007 roku białośliwska wąskotorówka została wpisana do rejestru zabytków. Dwa lata później udało się zwieńczyć kilkuletnie starania o powrót kolejki pod pieczę samorządu. 1 kwietnia 2009 roku powiat pilski nabył na własność majątek Wyrzyskiej Kolejki Powiatowej (grunty, torowiska, budynki i urządzenia), usytuowany na terenie gminy Białośliwie.

Dziesięć lat temu, w 120-lecie, kolejka po wielu latach dojechała znów do Łobżenicy. Potem, po kradzieży odcinka toru między Kijaszkowem a Kruszkami, szlak znów stał się nieprzejezdny - i tak jest do dzisiaj.

*

Od 2011 w Białośliwiu odbywają się cieszące się dużym zainteresowaniem Zloty Miłośników Kolejek Wąskotorowych 600 mm, przyciągające pasjonatów wąskotorówek z kraju i zagranicy. Tegoroczny podporządkowany został 130-leciu powstania Wyrzyskiej Kolejki Powiatowej. Urodziny prababci Ciuchci świętowano cztery dni. W Boże Ciało zorganizowano przejazdy specjalne: „Parowozem do gorzelni” na trasie Białośliwie-Nieżychowo (z parowozem Lowa) oraz „Rumunem w las” (z „Rubinkiem”, czyli lokomotywą spalinową Lyd2-56) do Kocika Młyna. Cały czas kursowały regularnie parowe pociągi do Kocika i Pobórki Wielkiej.

W tym roku wielką gratkę mieli miłośnicy pary. Na paradzie lokomotyw - najbardziej widowiskowym punkcie zlotu - można było podziwiać aż pięć parowozów: dwa z Niemiec, dwa z Czech oraz białośliwską Lowę. Oprócz nich torem przetoczył się m.in. potężny, 22-tonowy „Rubinek”, śmigały napędzane ręcznie i mechanicznie drezyny oraz inne pomysłowe konstrukcje, przysposobione do jazdy na szynach.

Na stacji stanęły liczne stoiska, wśród których prym wiodły te kolekcjonerskie, związane z dziejami kolejnictwa.

[FOTORELACJA]1852[/FOTORELACJA]

- Świętujemy dzisiaj 130-lecie istnienia Wyrzyskiej Kolejki Powiatowej. Ale nie tylko o jubileusz chodzi, lecz o wielki potencjał, jaki tutaj drzemie - mówił starosta pilski Rafał Zdzierela. - Jesteśmy dumni z tego, co przez ostatni rok udało się zrealizować, czyli rozpocząć prawdziwą rewitalizację tej kolejki. Ale sami byśmy tego nie zrobili, gdyby nie nasz partner w postaci Towarzystwa Wyrzyska Kolejka Powiatowa, które od wielu lat dba o majątek wąskotorówki. Dziś naszym wspólnym celem jest przekształcenie kolejki w atrakcję turystyczną. Taką nie tylko dla tych „pozytywnie zakręconych” pasjonatów wąskich torów, ale także dla zwykłych turystów, których przecież nie brakuje.

Starosta Rafał Zdzierela i wójt gminy Białośliwie Dawid Tatera wręczyli podziękowania osobom najbardziej zaangażowanych w działalność na rzecz białośliwskiej ciuchci.

Z kolei prezes TWKP Jerzy Borzych odebrał z rąk senatora Adama Szejnfelda „Wielki Medal Senatu Rzeczypospolitej Polskiej”, honorujący m.in. organizacje, instytucje i podmioty szczególne zasłużone dla Polski.

A jak na jubileusz przystało, nie zabrakło też wielkiego urodzinowego tortu.